SÜLEYMANLI KÖYÜ





Bu coğrafyanın tarihine bakacak olursak;Bu köy ile ilgili ilk kayıt 1575 yılına aittir. Akncak, İ. Gökçen, Süleymanlı’nın Saruhan Beyliği dönemine (14.yy) ait bir köy olduğunu ileri sürmektedir. Osmanlı dönemi belgelerinde Süleymanlı’nın adı sık sık köyde kayıtlı yaya askerleri ve yamakları nedeniyle geçmektedir. 1763 yılına ait bir vakıf belgesinde ise Süleymanlı’daki Hacı İbrahim Camii’nden bahsedilmektedir.

1826-1838 yılları Menemen Şeriye Sicili’ndeki (Nr.95,4) masraf listsi içinde de adı bulunan Süleymanlı’da 1890 Yılı Aydın Vilayeti Salnamesi’nde 56 hanede 292 nüfus, 1927/ 1928 yılı İzmir Vilayet Salnamesi’nde 60 hanede 339 nüfus kayıtlıdır.

Süleymanlı’nın adı, aşağıda geçen bir özeti verilen bir vakıf belgesinde Selmanlı olarak yazılmıştır. Bunun normal olduğunu, köyün muhtemel kurucuları olan Danişmendli Türkmen aşiretine bağlı Süleymanlı cemaatinin aynı zamanda Selmanlı olarak anılması da göstermektedir. Bu cemaatin mensupları Selmanlı olarak anılması da göstermektedir. Bu cemaatin mensupları Osmanlı döneminde Anadolu’nun birçok bölgesine dağılmışlardı. Süleymanlı cemaatinin sadece Menemen’de değil, aynı zamanda Saruhan Sancağı’nın Gördük ve Demirci Kazaları’nda, Aydın Sancağı’nın Tire Kazası’nda da iskân edilmiş oldukları da bilinmektedir. Süleymanlı adını taşıyan bir diğer bir köy de bugün Akhisar sınırları içerisinde eski Gördük Kazası’nda bulunuyordu.

Süleymanlı’da bugün muhtemelen kökleri oldukça eskilere giden belli başlı 7 büyük sülale yaşamakta; bunlar Kürtler (Kurtlar?), Kementler (Kamantlar) , Yanağalar, Kandaklar, Bayraklar ve Solaklar ismiyle anılmaktadır.

Köy halkı arasında kabul gören Süleymanlı’nın kuruluş efsanesi ise çevredeki köylere bağlanmaktadır. Süleymanlı köylülerine göre bölgedeki en eski köy İğnedere’dir. İğnedere köyünün kurucusu İğne Bey’in (doğrusu Eğnesi veya Eğne Bey) üç çocuğunun olduğuna; bunlardan Hasan Bey’in Hasanlar’ı, Gür Bey’in Gürece’yi ve Süleyman Bey ise Süleymanlı’yı kurduğuna inanmaktadırlar.

Süleymanlı köyü 1960 ile 1962 yılları arasında aynı adı taşıyan derenin açmış olduğu vadi içindeki eski mevkiinden Gediz Nehri kenarındaki bugünkü yerine taşınmıştır. Köyün daha önceleri “Yayla” olarak adlandırılan bugünkü yeri, çevresindeki Kepir ve Yerençukuru mevkileri ile birlikte 1960 yılına dek eski Süleymanlar köyünün yaylası durumunda idi; dolasıyla, eski köyün terk edilmesi ve yeni iskanın yaylada kurulması kolayca gerçekleşmiştir.

Süleymanlı Köyü’nün sınırları içinde bölgenin en eski iskânlarından biri saptanmıştır. Bu küçük iskân Gediz’in kıyısındaki Gemi Tepesi üzrinde bulunmaktadır. Tarla açmak için tesviye edilen bu alçak ve küçük tepe üzerinde Tunç Çağı’na ait (i.ö. 3200- 2000) çanak- çömlek görülmektedir. Ayrıca Ören şehri adıyla anılan ve Temnos ile ilişkili başka bir iskân da Roma Dönemi’ne tarihlenir. Ören Şehri’nde yüzeyde görülen pişmiş toprak su boruları bu kente Dumanlı Dağ’daki kaynaklardan su getirilmiş olduğunu göstermektedir. Söz konusu Roma dönemi köyünün hemen yakınında Sıtma Gölü olarak adlandırılan ve suyu şifalı olarak kabul edilen ve bugün kurumuş bir su kaynağı bulunmaktadır.

Köyün hemen doğusunda yer alna ve Manisa Boğazı’nın kuzey girişine hâkim olan tepede günümüzde Yarentepe adını taşımaktadır. Köylüler tepenin üzerinde aynı adı taşıyan bir yatır (Yaren Dede) olduğuna inanmaktadır. Ancak söz konusu yerde Manisa Boğazı’nın girişini kuzey yakadan denetleyen küçük bir antik dönem kulesine ait kalıntılar bulunmaktadır. Günümzde Yaren Dede olarak anılan kolonizör ve rehber dervişin bölgenin Türkler’in eline geçtiği 14.yüzyılın başlarında henüz ayakta olan dervişin bölgenin Türkler eline geçtiği 14.yy başlarında henüz ayakta olan ve boğazın girişini kontrol eden kuleye yerleşmiş olabileceğini gözden uzak tutmamak gerekmektedir. Nitekim, bölgede hemen hemen tüm dede ve yatır mezarları ile zaviyeler genellikle stratejik konumlu veya manzaralı sar tepelerin üzerinde bulunmaktadır. Yaren adını taşıyan bir diğer tepe de, 3 km batıda bugünkü Hasanlar köyünün kuzey yamaçları üzerinde bulunmaktadır. Kozbeyli’nin biraz üzerinde de Yaren Dede adını taşıyan bir diğer yatır vardır.

Menemen civarında bazen aynı adla bazen de değişik dede adlarıyla anılan tep ve yatırlar, kasabanın ve civarın Türkleştirilme süreci hakkında tanıklık etmektedirler. Örneğin yatırlar , mezarlar ile, yerleri kaybolmuş olsa dahi, bulundukları tepeler hala aynı adla anılmaktadırlar. Örneğin Menemen’in çevresindeki de bu tür örnekler sıklıkla görülürler (Hıdırlıktepe, Yarentepe, Yahşelli/ Dedebaşı tepesi) ve Kırmahalle’nin doğusundaki Mehmetdede tepesi gibi.)

Süleymanlı köyü ile ilişkili ikinci bir yatır eski köye giden yol üzerinde bulunan ve köylülerin “Pazardedesi” olarak adlandırdıkları yatırdır. Hakkında ayrıntılı bilgi yoktur.
Eski köy terk edildiğinde caminin kitabesi de yerinden alınmış ve yeni köyde muhtarlık tarafından korunmuştur. Kireç taşına işlenmiş kitabenin sağüst ve sol alt kesimleri kırık olup, parçaları kaybolmuştur. Kitabenin üzerinde görülen Hicri 1222 (Miladi 11Mart 1807- 22 Nisan 1808) yıl caminin tamir tarihi ve kitabe de tamir kitabesidir. Bugün Süleymanlı Mumhtarlığı’nda korunmaktadır.

Vakıf takip defterinde Süleymanlı köyü ile ilgili bir kayıt: Menemen Kazası’nın Selmanlı karyesinde kâin Elhaç (Hacı) İbrahim Ağa Cami-i şerifi için karye-i mezkûre ahalisinden ve ashâb-ı hayattan Çakaloğlu Mehmet Ağa bin Hasan bin Mehmet’in bir kuruş nukud vakfı (Hicri 1296: Miladi 1878 yılı)


Kaynak: Prof.Dr. Doğer Ersin, İlk iskânlardan Yunan İşgaline Kadar Menemen ya da Tarhaniyat Tarihi, Sergi Kitapevi İzmir, 1998